Overnaadse planken op de romp uitzetten

Nu begint het pas goed, met het ultieme karwij, beplanken van de boot.

Om het er estetisch uit te laten zien is de breedte verdeling van de planken over de romp van groot belang. Daar is een stelregel voor in de botenbouw. Verdeel de koorde (=omtrek) van een kant van het breedte schot in percentages. Dus de eerste gang die bij de kiel begint is de breedte van de plank bijvoorbeeld 20% van de koorde. De tweede plank is bijvoorbeeld 15%. De som van de percentages van alle gangen is dus 100%. Wanneer deze percentages worden overgenomen naar de koordes van de andere schotten ontstaan er gangencontouren die zich onderling mooi (dus estetisch) verhouden.

Op de schotten zijn vervolgens latjes getimmerd die zijn uitgezet volgens de berekende koorde afstanden. Hiermee kan ik het verloop van de gangen controleren. Ik had al besloten om in plaats van zeven, acht gangen te maken. De belangrijkste reden was dat ik de eerste gang bij de kielbalk te breed vond, en deze bij de stevenbalk niet netjes uitkwam. Deze zou te breed worden in relatie tot de andere gangen. Een ander voordeel van meer gangen is dat de romp een extra lijmnaad krijgt, en daardoor sterker wordt.

Bij het opzetten van de latjes hebben we (mijn maat en ik) eerst de zeeg met een latje uitgezet. Veel kijken in de langsrichting en kleine verplaatsingen later hadden we deze er op ons oog netjes op zitten. Met mijn maat deel ik alle boot-lief-en-leed en hij heeft een goed oog voor verhoudingen en zo...
Aftekenen en de actuele koordes opmeten en deze in een Excel-sheet invoeren. Met de acht gangen op percentages van 17 verlopend naar 10 laten berekenen, en deze uitgezet op de zijkant van de schotten (met een confectiecentimeter uit de naaidoos). Vervolgens latjes er op timmeren.
En zie hier het resultaat.

Hier hoefde niets meer aan te gebeuren, de maten uitzetten en latjes vastmaken, en het bleek meteen goed te zijn. Ook bij de stevenbalk zag er er meteen goed uit. Alle latten waren naar "boven" gericht, en hoegenaamd in de juiste verhouding.

Het echte werk, middenhout en mal

Na de garage intern verbouwd te hebben, om vloer oppervlakte te krijgen kunnen we aan de slag.

Eerst een stevenbalk. Dit was de eerste, maar bleek niet stevig genoeg. Later een nieuwe gemaakt waarin het staand en liggend deel elkaar niet meer raken, maar er in de bocht een tussenstuk is gemaakt.

De spiegel zou ik eerst vlak maken, maar toch besloten om het rond te doen. Dit was een mooi langdurig karwijtje.

Een holle mal maken waarop de planken in de juiste hoek moeten liggen. Hoeken van 1,5 graad aan de randen frezen, met epoxy lijmen, klemmen.

Uit de holle mal losmaken en omgekeerd op een bolle mal leggen voor de steun. En dan schuren en schrapen om het buitenoppervlak mooi te krijgen. 

Dan de mal maken waarop de boot gebouwd gaat worden.
Voor boten van deze afmeting is het MDF-doos idee zeer geschikt. Je creeert een stevig en mooi horizontaal werkvlak.
Deze is gebouwd op zwenkwielen omdat deze omgedraaid moet kunnen worden voor het werken aan de andere kant.

De spiegel is zwaar, en dient in een speciale constructie op de mal gemonteerd te worden. Op deze wijze blijft deze goed op zijn plaats.

Tussen de steven en de spiegel worden de staanders gemonteerd, elk op hun specifieke plaats en hoogte waar later de schotten van de mal komen.

Om de contouren van de kielbalk te bepalen, wordt bovenop de staanders een strip bevestigd. Op het stuk triplex erachter wordt wordt het contour met een potlood overgenomen.

Met de decoupeerzaag kan langs deze lijn het contour gezaagd worden zodat er een mal is die ik gebruik voor het aftekenen van de kielbalk op een rechthoekige eikenhouten balk. Bij een hulpvaardige timmerman zijn de stukken kielbalk op een lintzaagmachine uitgezaagd. Het uitgangsmateriaal voor de kielbalk was niet lang genoeg, dus is de kielbalk uit delen opgebouwd. Met epoxy zijn de delen verlijmd.

Loften is mooi, maar waar vind je de ruimte om dit te doen? In de huiskamer? Ik heb het geluk dat ik daar de meeste ruimte heb, maar het mag natuurlijk niet op de vloer zelf. Ik had nog wat vierkante meters studentenkamerlaminaat liggen, en dat lijm je aan elkaar... en je hebt een perfecte loftvloer(tje). 

Dit heb ik voor de mallen van de schot-contouren gebruikt, en ook hier, voor het symmetrisch aan elkaar lijmen van de schothelften.

Werkt perfect!

Uiteindelijk is dit het resultaat, die kielbalk met schotten. De basis voor het planken. Zo begint het er al aardig op te lijken.

We steken van wal

Het is verstandig om eerst een model te maken van waaibomenhout en triplex.

Dit om een gevoel te krijgen voor het werk. Ik heb gekozen voor het maken van een model van 125 cm, groot genoeg om geen gepiel te krijgen.

Hiernaast is de mal opgezet met spiegel, kielbalk en steven. Klaar om te planken.

Het planken van een boot is een klus die je wel in de vingers moet krijgen. Gebleken is dat de coordinaten van de planken uit het programma slechts bij benadering werken. Voor de rest moet je timmermansmethoden gebruiken. Hiernaast een plankcontour met een kartonnen mal geprobeerd. Dit werkte niet goed. Telkens bleek de uitgezette plank niet te passen, moest er weer een nieuwe plank gemaakt worden uit de gecorrigeerde maten van de vorige.

Uit het boek "Building Catherine" stond de werkwijze waar ik zo langzamerhand zelf achter was gekomen.

Een boot is een vrouw, wat een schoonheid... Dat je uit saaie triplex platen zo'n vorm kan maken.

Uit de mal, dekje voor en achter, schilderen en...
Dan ziet het er leuk uit, maar...

een geoefend oog weet wel beter.

De plankenverhoudingen kloppen niet. De overnaadse randen lopen niet regelmatig tov elkaar.

Maar al met al een leuke oefening...
Nu het echte werk.

Ontwerpen van de romp

Alle begin is moeilijk...
Niet dus! Want we hebben tegenwoordig internet.
Het enige wat moeilijk is, is het bepalen wat je wilt bouwen.
Daar is veel keuze in. Via de site van "de bootbouwer" staan links naar bouwplannen van boten in allerlei afmetingen. Dat dient als belangrijkste inspiratiebron.

Wellicht zelf een boot ontwerpen?
Op de "Boatbuilding Ring" stuitte ik op een freeware ontwerpsoftware die je als executable op je PC kunt draaien. 

http://www.carlsondesign.com/#Fun_Shareware

Dit is een eenvoudig programma voor het ontwerp van kleine bootjes, denk aan 6 meter maximaal. 

Er zit een goede instructie bij, en met wat proberen kom je er wel.
De afmetingen zijn "geinspireerd" op de talloze ontwerpen die via bootbousites te vinden zijn. Wat lijken veel boten toch op elkaar ;-).
Een andere belangrijke eis was dat de boot in de garage gebouwd moest worden.

Later kwam ik al surfend op http://www.freeship.org/ waar een freeware rompontwerppakket te vinden was. Ook dit is een executable die je zo (na het downloaden op je PC kunt opstarten).

Het werken met dit programma vergt meer oefengeduld zonder instructie.

Gelukkig kun je wel bestanden van het Carlson-pakket inlezen.

De presentatie is in Freeship wel vele malen gelikter.

Hiernaast is het uiteindelijke resultaat van het ontwerpproces.

De echte boot zal een kleine lepelboeg krijgen, dus niet puntig zoals hiernaast. De spiegel wordt rond met een radius van ca 5 tot 6 meter.









Het ontwerpen op een PC heeft wel een nadeel, het echte gevoel voor verhoudingen ontbreekt.
Met wat MDF en latjes kun je een draad-halfmodel opzetten om de verhoudingen te controleren.
Deze hiernaast is 1 op 3. Op basis van dit model heb ik besloten de spiegel een tikje breder te maken, hetgeen weer in het PC-ontwerp is verwerkt.

Ik wilde beginnen met een boot van ca 4 meter 30 cm.

Gitaar uitstapje

Ter voorbereiding van het bouwen van een gitaar is begonnen met het maken van een schuurblok voor het fretboard.

Het schuurvlak moet een radius hebben van 10 inch = 254mm.

Op de tekening hiernaast is het idee uitgewerkt, en met piet-a-goras wat sommetjes gemaakt.

Op het rechter blad staan de onderdelen waaruit het geleideblok bestaat.

Met een draaipunt (geboord in het hout en de freestafel wordt de radius in het hout gefreesd.

Check de link:
http://www.youtube.com/watch?v=ZXTb6va8W1E

 De onderste delen van de geleiders worden uit het hout gefreesd, de bogen hebben ook een radius van 254mm.

Uit de eerste plank (2e foto van boven) zijn de 2 blokjes gemaakt die naast de lijmklem op de workmate staan.

De geleiders zijn met 2 latten aan elkeer gelijmd, haaks en recht.

De blokjes worden aan weerszijden van het te maken schuurblok gemonteerd en op de geleiders gezet. Het geheel wordt dan boven een frees geplaatst. Het schuurblok kan dan boven de frees bewogen worden, waardoor het in de juiste radius gefreesd wordt.

Wordt vervolgd (als de lijm droog is)...

De lijm is droog, en zie hier de opstelling.
Het werkstuk wordt in de breedterichting van de workmate over de geleidingen bewogen over de frees.

Zie hier het resultaat...

The master... check de radius, gewoon 254 mm, oftewel... 10 inch!

Wijzer worden

Hoe kom je erachter hoe een houten boot gebouwd moet worden?
Te beginnen met internet... hiernaast staan een aantal links naar relevante sites waar ik wijzer van werd.
Er blijkt heimelijk toch het nodige gebouwd te worden aan houten boten in Nederland, hoewel ik zelf geen mensen ken die ook boten bouwen.
In Engelstalige landen en Frankrijk zit toch veel meer houten boten cultuur dan in Nederland, zo lijkt het.

Kijk op een plas of binnenwater in Nederland, dan is het toch heel veel plastic wat je tegenkomt. Een houten boot zien langskomen is al leuk, maar er een met klassieke lijnen, is een ander. Dan overkomt je eenzelfde sensatie als het op de weg tegenkomen van een oldtimer.

Via Bol.com zijn veel boeken te krijgen over botenbouw.
Ik heb gaandeweg het volgende aangeschaft:

How To Build a Boat; John Teale (Op de Hiswa gekocht)

Hierin wordt uitgelegd hoe het ontwerpproces van een 6 meter lange zeilboot verloopt. Vanaf een eigen schets een rompvorm die je zelf mooi vindt wordt je stap voor stap door het ontwerpproces geleid. Dus schets een boot, dan is stap 2 het bepalen van het vrijboord en het verloop van de zeeg van voor naar achteren. Hierbij kun je gebruik maken van grafieken met verhoudingen tussen vrijboord en waterlijnlengte, en vervolgens wordt de breedte in stap 3 bepaald, ondersteund door een grafiek met het verband tussen waterlijn en breedte van verschillende typen boten.
Wat in mijn ogen niet sterk wordt uitgelegd is het hoe je de werktekeningen moet maken. Maar op de Klassieke Schepen beurs (2008) kwam ik het volgende gestencilde en geringbande boekje tegen:

Lofting Manual; Barry Thomas/Chris Rawlings (Mystic Seaport Boatshop) (Beurs Klassieke Schepen)


Als je wilt weten hoe loften werkt, dan is dit prima leesvoer. Overzichtelijker kan het niet gebracht worden. Met net zoveel tekeningen als tekst worden romptekeningen uit de doeken gedaan. Ik heb het uiteindelijk niet gebruikt. Loften blijkt het een op een uitwerken van een romptekening op een vloer te zijn. De afmetingen van de onderdelen van de romp kunnen hier dan vanaf gehaald worden. Toevallig zag ik laatst een een aflevering van de oude Nederlandse scheepsbouw op Nostalgie-net. En daar werden complete schotten en plaatwerk van (stalen) vrachtschepen uitgetekend op hele grote vloeren. Op die manier een boot uitwerken gaan we in dit tijdperk dus niet doen, daar heb ik de ruimte niet voor.
Uit dit boekje heb ik wel een goede werktip geleerd over het werken met "Tick-sticks". Daarover later meer.
Alleen waar "diagonals" voor bedoeld zijn, is mij nog niet duidelijk...


Clinker Plywood Boatbuilding Manual; Iain Oughtred (Bol.com)

Dit boek mag op dit gebied wel een standaardwerk genoemd worden.
Als je aan een dergelijke hobby begint mag dit boek zeker niet ontbreken. Al lezende en vooral kijkende bouwt de boot zich vanzelf!









Building Catherine; Richard Kolin (Bol.com)

Ook dit boek mag niet ontbreken, zeker als je een overnaadse boot gaat maken.
Er wordt slechts een boot behandeld, waarbij de kleinste details niet vergeten worden. Wat mij deed besluiten dit boek te kopen was de manier waarop het beplanken van de romp werd toegelicht. De illustraties zijn onovertroffen!







The Working Guide to Traditional Small-Boat Sails; David L. Nicols (Bol.com)

Uiteindelijk zullen er toch zeilen op moeten, dus moet je weten welke smaken er zijn en hoe je ze kunt gebruiken.

Inspiratie

Een boot bouwen, hoe kom je er op?
Ik denk dat ik er in 2007 aan begon te denken. Het is gedreven door de wens om zelf een boot te bezitten, gecombineerd met een voorliefde voor hout.

In het vaarseizoen huur ik nog wel eens een Valkje en daaraan kleeft een groot nadeel: je moet weer op tijd terug zijn, want dan gaat het verhuurbedrijf dicht. Dat is begrijpelijk, natuurlijk, maar ondermijnd wel "the sense of freedom" die je hoort te ervaren bij het zeilen. Zelf bepalen hoelang je op een zomeravond wilt varen, bijvoorbeeld.

Voor een redelijk bedrag is er wel iets van plastic te koop, maar dat is het toch ook niet helemaal. Plastic wordt in de loop van de tijd viezig, hout kan altijd geschuurd worden en weer opnieuw worden behandeld.
En dan hebben we het niet eens over de lucht gehad.

Zoek de verschillen:

Een plastic Randmeer, die overigens prima zeilt

Of een houten boot als deze, de Italiaanse Feather 14.

En als je een boot huurt dan krijg je dit... geen gezicht. Hoewel het lekker varen is in een Centaur. Jammer dat deze boten overal weggevalkt worden.









 
Het moge duidelijk zijn... het wordt hout!

Aan de slag!